Viêm đường hô hấp ở trẻ: Cách phòng ngừa và điều trị hiệu quả

1. Tổng quan về viêm đường hô hấp ở trẻ em

Viêm đường hô hấp là nhóm bệnh lý phổ biến ở trẻ nhỏ, xảy ra khi niêm mạc đường hô hấp (mũi, họng, thanh quản, khí quản, phế quản hoặc phổi) bị viêm do tác nhân virus hoặc vi khuẩn. Hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu, dễ bị tác động bởi thời tiết, khói bụi, ô nhiễm hoặc môi trường sinh hoạt không sạch sẽ.

Tại Việt Nam, thống kê cho thấy mỗi trẻ trung bình có thể mắc từ 3–6 lần viêm đường hô hấp trong năm, đặc biệt tăng cao vào mùa lạnh hoặc thời điểm giao mùa. Mặc dù phần lớn các trường hợp nhẹ có thể tự khỏi, song nếu không được chăm sóc và điều trị đúng, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm như viêm phổi, viêm tai giữa, hoặc viêm xoang.

2. Phân loại viêm đường hô hấp ở trẻ

Viêm đường hô hấp được chia thành hai nhóm chính:

• Viêm đường hô hấp trên: Bao gồm viêm mũi, viêm họng, viêm amidan, viêm xoang và viêm thanh quản.

• Viêm đường hô hấp dưới: Bao gồm viêm phế quản, viêm tiểu phế quản và viêm phổi – những bệnh lý nặng, có thể đe dọa tính mạng nếu không điều trị kịp thời.

3. Nguyên nhân gây viêm đường hô hấp ở trẻ

Có nhiều nguyên nhân khiến trẻ dễ mắc bệnh, bao gồm:

• Tác nhân virus: Chiếm khoảng 80% các trường hợp, thường gặp là virus cúm, RSV, adenovirus, rhinovirus.

• Vi khuẩn: Một số vi khuẩn như Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae có thể gây viêm phổi, viêm tai giữa.

• Môi trường ô nhiễm: Khói thuốc, bụi mịn, khí thải khiến niêm mạc mũi họng của trẻ dễ bị kích ứng.

• Thời tiết thay đổi: Trẻ dễ nhiễm lạnh, nhất là khi cơ thể chưa kịp thích nghi.

• Sức đề kháng yếu: Do dinh dưỡng kém, thiếu ngủ, hoặc mắc các bệnh mạn tính.

4. Triệu chứng nhận biết viêm đường hô hấp ở trẻ

Tùy vị trí viêm và mức độ bệnh, các triệu chứng có thể khác nhau, nhưng thường bao gồm:

• Ho, sổ mũi, nghẹt mũi.

• Sốt nhẹ hoặc sốt cao.

• Đau họng, khàn tiếng.

• Khó thở, thở nhanh hoặc thở rít.

• Quấy khóc, bỏ bú, mệt mỏi.

Khi trẻ có biểu hiện khó thở, tím tái, sốt cao kéo dài, hoặc nôn trớ nhiều, cha mẹ cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị sớm, tránh biến chứng nguy hiểm.

5. Cách phòng ngừa viêm đường hô hấp ở trẻ

5.1. Tăng cường sức đề kháng

Sức đề kháng tốt là “lá chắn” giúp trẻ chống lại các tác nhân gây bệnh. Cha mẹ nên:

• Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu.

• Bổ sung dinh dưỡng cân đối: thịt, cá, trứng, sữa, rau xanh, trái cây tươi.

• Đảm bảo trẻ ngủ đủ giấc và vận động nhẹ nhàng hằng ngày.

• Cho trẻ uống đủ nước, có thể dùng nước ấm, nước hoa quả giàu vitamin C.

5.2. Giữ vệ sinh môi trường sống

• Duy trì không gian sạch, thoáng, hạn chế khói thuốc, bụi bẩn.

• Giặt chăn ga, gối, đồ chơi định kỳ.

• Sử dụng máy lọc không khí nếu nhà ở khu vực ô nhiễm.

5.3. Giữ ấm cơ thể trẻ

Trẻ cần được mặc đủ ấm khi ra ngoài, đặc biệt là vùng cổ, ngực và bàn chân. Không nên mặc quá dày khiến trẻ ra mồ hôi, dễ cảm lạnh ngược.

5.4. Tiêm chủng đầy đủ

Tiêm vaccine đúng lịch là biện pháp phòng ngừa hiệu quả các bệnh như cúm, ho gà, bạch hầu, phế cầu, sởi – những tác nhân có thể gây viêm đường hô hấp nặng.

6. Cách chăm sóc trẻ bị viêm đường hô hấp tại nhà

Đối với những trường hợp viêm nhẹ, trẻ có thể được chăm sóc tại nhà theo hướng dẫn sau:

• Hạ sốt đúng cách: Dùng thuốc hạ sốt theo chỉ định của bác sĩ khi nhiệt độ từ 38,5°C trở lên.

• Làm sạch mũi: Dùng nước muối sinh lý để rửa mũi, hút dịch giúp trẻ dễ thở.

• Cho uống đủ nước: Uống nước ấm hoặc sữa giúp làm dịu họng và giảm ho.

• Bổ sung dinh dưỡng: Chia nhỏ bữa ăn, nấu mềm, dễ tiêu.

• Giữ không khí ấm, ẩm: Dùng máy tạo độ ẩm giúp bé dễ thở hơn.

Cha mẹ tuyệt đối không tự ý dùng kháng sinh khi chưa có chỉ định vì có thể khiến bệnh nặng hơn hoặc gây kháng thuốc.

7. Khi nào cần đưa trẻ đi khám bác sĩ?

Cần đưa trẻ đến cơ sở y tế khi có các dấu hiệu sau:

• Sốt trên 39°C không hạ.

• Khó thở, thở nhanh, co kéo lồng ngực.

• Bỏ bú, nôn nhiều, mệt lả.

• Ngủ li bì, không phản ứng.

• Ho kéo dài trên 10 ngày hoặc có đờm xanh, vàng.

Bác sĩ sẽ tiến hành khám lâm sàng, chụp X-quang hoặc làm xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán chính xác và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

8. Điều trị viêm đường hô hấp ở trẻ

8.1. Điều trị nội khoa

Tùy nguyên nhân, bác sĩ có thể kê thuốc kháng virus, kháng sinh (nếu do vi khuẩn), thuốc hạ sốt, giảm ho hoặc thuốc long đờm. Việc dùng thuốc cần tuân thủ đúng liều lượng, thời gian, không tự ý ngưng giữa chừng.

8.2. Điều trị hỗ trợ

• Hít khí dung giúp thông thoáng đường thở.

• Truyền dịch khi trẻ mất nước do sốt hoặc tiêu chảy.

• Theo dõi sát tình trạng hô hấp và thân nhiệt.

8.3. Dinh dưỡng trong quá trình điều trị

Trẻ bệnh thường biếng ăn, do đó cha mẹ cần:

• Nấu thức ăn mềm, dễ nuốt, chia nhỏ bữa.

• Tăng cường vitamin A, C, D để phục hồi sức đề kháng.

• Tránh đồ lạnh, ngọt, cay hoặc nhiều dầu mỡ.

9. Vai trò của cha mẹ trong phòng ngừa tái phát

Sau khi trẻ khỏi bệnh, cần tiếp tục duy trì chế độ chăm sóc hợp lý:

• Giữ môi trường sống trong lành, không để bé hít phải khói bụi.

• Giúp trẻ tập thể dục nhẹ như đi bộ, chơi đùa ngoài trời để tăng sức đề kháng.

• Hướng dẫn trẻ rửa tay thường xuyên bằng xà phòng.

• Hạn chế cho trẻ đến nơi đông người khi thời tiết thay đổi đột ngột.

Việc theo dõi sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các vấn đề hô hấp tái phát và điều chỉnh phương pháp chăm sóc phù hợp.

Đặt khám bệnh tại Phòng khám Đa khoa Thu Cúc Trần Duy Hưng tại đây