Vẹo cột sống là gì?
Vẹo cột sống (Scoliosis) là tình trạng cột sống bị cong sang trái hoặc phải, thay vì giữ đường cong tự nhiên hình chữ S nhẹ khi nhìn từ bên cạnh. Khi nhìn từ phía sau, người mắc bệnh sẽ thấy lưng bị lệch, vai và hông không cân xứng.
Độ cong của cột sống có thể nhẹ, trung bình hoặc nặng, tùy vào góc vẹo được đo bằng thước Cobb. Bệnh thường tiến triển chậm, nhưng nếu không được phát hiện sớm, cột sống có thể cong ngày càng nghiêm trọng, gây biến dạng cơ thể và ảnh hưởng đến chức năng hô hấp, vận động.
Nguyên nhân gây vẹo cột sống
Vẹo cột sống có thể hình thành do nhiều nguyên nhân khác nhau, chia thành hai nhóm chính: vẹo cột sống vô căn và vẹo cột sống thứ phát.
1. Vẹo cột sống vô căn
Là dạng phổ biến nhất, chiếm đến 70–80% trường hợp. Bệnh thường xuất hiện ở lứa tuổi thiếu niên, đặc biệt là trong giai đoạn phát triển nhanh (10–16 tuổi). Đến nay, nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định, nhưng các yếu tố di truyền và bất thường phát triển được cho là có liên quan.
2. Vẹo cột sống thứ phát
Là hậu quả của các bệnh lý hoặc yếu tố tác động khác như:
-
Sai tư thế: Ngồi, đứng, mang vác lệch vai hoặc nằm nghiêng trong thời gian dài.
-
Bẩm sinh: Dị tật xương đốt sống hình nêm hoặc dính khớp cột sống ngay từ khi sinh ra.
-
Thoái hóa cột sống: Gặp ở người lớn tuổi, do sự mòn và biến dạng của đĩa đệm, khớp hoặc dây chằng.
-
Tổn thương thần kinh - cơ: Do bại liệt, bại não, teo cơ, rối loạn thần kinh gây mất cân bằng cơ hai bên.
-
Chấn thương: Gãy, trật đốt sống sau tai nạn hoặc phẫu thuật.
Dấu hiệu nhận biết vẹo cột sống
Việc phát hiện sớm rất quan trọng để điều trị hiệu quả và ngăn ngừa biến chứng. Một số dấu hiệu thường gặp của vẹo cột sống gồm:
1. Dấu hiệu quan sát bên ngoài
-
Vai lệch: Một bên vai cao hơn bên kia.
-
Hông lệch: Một bên hông nhô cao hoặc nghiêng hẳn sang một phía.
-
Đầu nghiêng sang một bên, không cân đối với thân người.
-
Khi cúi người về phía trước, cột sống không thẳng, xương sườn bên cao bên thấp.
2. Dấu hiệu cảm giác và vận động
-
Đau mỏi lưng, đặc biệt khi ngồi hoặc đứng lâu.
-
Cảm giác nặng một bên cơ thể.
-
Mất cân bằng khi đi lại, dáng đi xiêu vẹo.
-
Khó thở hoặc mệt nhanh khi vận động mạnh (trong trường hợp nặng).
Nếu nhận thấy các biểu hiện trên, đặc biệt ở trẻ em, nên đưa đi khám chuyên khoa để đo góc vẹo và đánh giá mức độ nghiêm trọng.
Phân loại vẹo cột sống theo mức độ
Tùy vào góc vẹo đo bằng phương pháp Cobb, bệnh được chia thành 3 cấp độ:
-
Mức độ nhẹ: Góc vẹo < 20 độ.
-
Mức độ trung bình: Góc vẹo từ 20 – 40 độ.
-
Mức độ nặng: Góc vẹo > 40 độ, có thể gây biến dạng rõ rệt và ảnh hưởng cơ quan nội tạng.
Mức độ này quyết định phương pháp điều trị phù hợp — từ tập phục hồi chức năng, mang áo nẹp cho đến phẫu thuật chỉnh hình.
Ảnh hưởng của vẹo cột sống đến sức khỏe
Vẹo cột sống không chỉ gây mất thẩm mỹ mà còn tác động sâu đến nhiều cơ quan khác:
-
Đau lưng mạn tính: Do cột sống lệch gây chèn ép cơ và dây thần kinh.
-
Giảm khả năng vận động: Mất cân bằng trọng tâm khiến người bệnh khó duy trì tư thế đúng.
-
Ảnh hưởng tim phổi: Vẹo nặng có thể chèn ép lồng ngực, làm giảm dung tích phổi và hiệu suất tim.
-
Biến dạng cơ thể: Lệch vai, lưng gù, ngực lõm, khiến người bệnh tự ti, giảm chất lượng cuộc sống.
Phương pháp chẩn đoán vẹo cột sống
Bác sĩ sẽ kết hợp khám lâm sàng và chẩn đoán hình ảnh để xác định chính xác tình trạng.
1. Khám lâm sàng
Bác sĩ yêu cầu người bệnh đứng thẳng, cúi gập người để quan sát sự lệch của cột sống, vai và hông. Thước đo góc vẹo (scoliometer) giúp ước lượng độ cong ban đầu.
2. Chụp X-quang cột sống
Là phương pháp xác định chính xác nhất, cho thấy hình dạng, vị trí và góc vẹo của cột sống. Ngoài ra, có thể chỉ định thêm MRI hoặc CT scan để kiểm tra tổn thương thần kinh hoặc cấu trúc xương bất thường.
Các phương pháp điều trị vẹo cột sống
Tùy mức độ cong, nguyên nhân và tuổi của bệnh nhân, bác sĩ sẽ đưa ra hướng điều trị phù hợp.
1. Điều trị bảo tồn (không phẫu thuật)
a. Tập phục hồi chức năng
Các bài tập vật lý trị liệu giúp tăng cường cơ lưng, cân bằng cột sống và hạn chế tiến triển cong.
Ví dụ:
-
Bài tập giãn cơ lưng dưới.
-
Bài tập kéo giãn cột sống bằng dây treo.
-
Yoga hoặc bơi lội giúp cải thiện độ linh hoạt và giữ tư thế chuẩn.
b. Mang áo nẹp chỉnh hình
Áp dụng cho trẻ em và thanh thiếu niên có độ vẹo từ 20–40 độ, khi cột sống vẫn còn phát triển. Áo nẹp giúp giữ cột sống thẳng, ngăn cong thêm. Người bệnh cần tuân thủ đeo đủ thời gian theo hướng dẫn bác sĩ.
c. Điều chỉnh tư thế và thói quen sinh hoạt
-
Ngồi thẳng lưng, hai vai ngang bằng.
-
Không mang vác lệch bên.
-
Hạn chế ngồi lâu, nên đứng dậy vận động sau mỗi 30–45 phút.
2. Phẫu thuật chỉnh vẹo cột sống
Phẫu thuật được chỉ định khi:
-
Góc vẹo > 45 độ.
-
Cột sống tiếp tục cong dù đã mang nẹp hoặc tập luyện.
-
Có chèn ép tủy sống hoặc biến dạng nặng ảnh hưởng hô hấp, tim mạch.
Phẫu thuật thường sử dụng ốc vít, thanh kim loại hoặc nẹp titan để cố định và chỉnh thẳng cột sống. Đây là biện pháp can thiệp sâu, giúp phục hồi hình dạng cột sống, giảm đau và ngăn biến chứng.
Sau phẫu thuật, người bệnh cần tuân thủ vật lý trị liệu, tập đi lại sớm, tránh vận động mạnh và tái khám định kỳ để theo dõi kết quả chỉnh hình.
Phòng ngừa vẹo cột sống hiệu quả
Vẹo cột sống hoàn toàn có thể phòng tránh nếu duy trì thói quen tốt ngay từ nhỏ:
-
Giữ tư thế ngồi đúng: Khi học hoặc làm việc, lưng thẳng, hai vai ngang bằng, hai bàn chân đặt trên sàn.
-
Đeo balo đúng cách: Sử dụng balo hai quai, không đeo lệch vai.
-
Tập thể dục thường xuyên: Các môn như bơi lội, yoga, thể dục cột sống giúp tăng sức mạnh cơ lưng.
-
Khám sức khỏe định kỳ: Đặc biệt ở trẻ em tuổi học đường, giúp phát hiện và can thiệp sớm.
-
Duy trì cân nặng hợp lý: Tránh gây áp lực lên cột sống.
Lời khuyên của bác sĩ chuyên khoa
Người bị vẹo cột sống cần theo dõi sát quá trình tiến triển của bệnh, đặc biệt trong giai đoạn dậy thì. Việc điều trị sớm ở giai đoạn nhẹ giúp giảm thiểu nguy cơ phải phẫu thuật sau này.
Nếu bạn thường xuyên đau mỏi lưng, lệch vai hoặc cảm giác mất cân đối cơ thể, nên đi khám chuyên khoa xương khớp hoặc thần kinh – cột sống để được tư vấn chi tiết. Phát hiện sớm và điều trị đúng giúp bảo vệ cấu trúc cột sống, cải thiện chất lượng cuộc sống và giữ dáng vóc tự nhiên.
Đặt khám bệnh tại Phòng khám Đa khoa Thu Cúc Trần Duy Hưng tại đây