Tại sao bệnh không lây nhiễm ngày càng phổ biến ở người dưới 40 tuổi?
Bệnh không lây nhiễm là gì?
Bệnh không lây nhiễm (Non-Communicable Diseases – NCDs) là nhóm bệnh không do vi sinh vật gây ra và không lây truyền từ người này sang người khác. Chúng phát triển âm thầm trong thời gian dài và thường tiến triển mạn tính. Các bệnh phổ biến nhất thuộc nhóm này gồm:
-
Tim mạch (tăng huyết áp, thiếu máu cơ tim, suy tim,…)
-
Đái tháo đường type 2
-
Rối loạn chuyển hóa như rối loạn lipid máu, béo phì
-
Ung thư
-
Bệnh hô hấp mạn tính (hen, COPD)
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các bệnh không lây nhiễm là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn cầu, chiếm khoảng 74% tổng số ca tử vong mỗi năm.
Xu hướng trẻ hóa: Vì sao người dưới 40 tuổi mắc bệnh không lây nhiễm ngày càng nhiều?
1. Thói quen ăn uống mất cân đối
Giới trẻ hiện nay tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn nhanh, đồ ngọt, nước uống có đường… Thói quen ăn ít rau xanh, chất xơ, trong khi lại dư thừa đường và chất béo bão hòa chính là nguyên nhân hàng đầu gây béo phì – yếu tố nguy cơ dẫn đến đái tháo đường type 2, tăng huyết áp và rối loạn mỡ máu.
2. Ít vận động thể chất
Công nghệ phát triển giúp cuộc sống tiện nghi hơn, nhưng cũng khiến con người trở nên ít vận động. Nhiều người trẻ dành hàng giờ ngồi trước màn hình máy tính hoặc điện thoại, không tham gia thể dục thể thao đều đặn. Lối sống ít vận động làm giảm chuyển hóa, tăng tích tụ mỡ thừa và ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch.
3. Căng thẳng, áp lực kéo dài
Áp lực công việc, học tập và sự cạnh tranh trong cuộc sống hiện đại khiến nhiều người trẻ đối mặt với tình trạng stress kéo dài. Khi căng thẳng mạn tính, cơ thể tiết nhiều hormone cortisol, ảnh hưởng đến chuyển hóa đường huyết, huyết áp và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý mạn tính.
4. Thiếu ngủ và rối loạn nhịp sinh học
Làm việc khuya, thức đêm, ngủ không đủ giấc là tình trạng phổ biến ở nhiều người dưới 40 tuổi. Thiếu ngủ kéo dài làm rối loạn nội tiết, tăng nguy cơ kháng insulin, gây béo phì và làm giảm khả năng kiểm soát huyết áp. Những thay đổi này đều là yếu tố thúc đẩy bệnh không lây nhiễm xuất hiện sớm.
5. Sử dụng chất kích thích
Thói quen hút thuốc lá, sử dụng rượu bia quá mức hoặc lạm dụng caffeine cũng góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh mạn tính. Nicotine, cồn và các chất độc hại có thể gây tổn thương nội mô mạch máu, rối loạn chức năng gan, tim và làm suy giảm hệ miễn dịch.
Hệ lụy của bệnh không lây nhiễm ở người trẻ
1. Giảm chất lượng cuộc sống
Dù không lây nhiễm, nhưng các bệnh mạn tính như tiểu đường, tăng huyết áp hay rối loạn mỡ máu đều cần được kiểm soát suốt đời. Việc phải dùng thuốc lâu dài, thay đổi chế độ ăn, thường xuyên thăm khám khiến người bệnh gặp nhiều phiền toái trong sinh hoạt và công việc.
2. Tăng nguy cơ biến chứng nặng
Nếu không phát hiện sớm và điều trị đúng cách, bệnh không lây nhiễm có thể gây biến chứng nặng nề như đột quỵ, nhồi máu cơ tim, suy thận, mù lòa hay ung thư tiến triển. Những biến chứng này không chỉ ảnh hưởng sức khỏe mà còn gây gánh nặng kinh tế cho cá nhân và gia đình.
3. Ảnh hưởng đến năng suất lao động
Người trẻ mắc bệnh mạn tính thường có sức khỏe kém ổn định, dễ mệt mỏi và giảm năng suất làm việc. Bên cạnh đó, các vấn đề tâm lý như lo âu, trầm cảm đi kèm bệnh lý nền cũng gây cản trở trong phát triển sự nghiệp.
Phòng ngừa bệnh không lây nhiễm từ sớm bằng cách nào?
1. Tăng cường hoạt động thể chất
Chỉ cần duy trì ít nhất 30 phút tập luyện mỗi ngày với các hoạt động như đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội hoặc yoga là đã có thể cải thiện đáng kể sức khỏe tim mạch và chuyển hóa.
2. Điều chỉnh chế độ ăn khoa học
Ưu tiên thực phẩm tươi sống, giàu chất xơ như rau xanh, ngũ cốc nguyên cám, trái cây ít đường. Giảm tiêu thụ thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn, đồ ngọt và thức ăn nhanh. Uống đủ nước và hạn chế nước ngọt có gas.
3. Quản lý căng thẳng hiệu quả
Dành thời gian nghỉ ngơi, thư giãn, ngủ đủ giấc, và duy trì các hoạt động mang lại sự cân bằng tinh thần. Tham gia các lớp thiền, đọc sách hoặc gặp chuyên gia tâm lý khi cần thiết để giải tỏa áp lực.
4. Tầm soát sức khỏe định kỳ
Đây là cách chủ động giúp phát hiện sớm những bất thường trong cơ thể. Các chỉ số huyết áp, đường huyết, mỡ máu, chức năng gan thận, BMI… cần được theo dõi định kỳ, nhất là ở người có yếu tố nguy cơ hoặc tiền sử gia đình mắc bệnh mạn tính.
5. Lựa chọn cơ sở y tế uy tín để kiểm tra sức khỏe
Hiện nay, nhiều bệnh viện lớn như Bệnh viện Thu Cúc đã triển khai các gói tầm soát bệnh không lây nhiễm dành riêng cho người trẻ. Với quy trình khép kín, máy móc hiện đại và đội ngũ bác sĩ giỏi, người bệnh sẽ được tư vấn, chẩn đoán chính xác và đưa ra kế hoạch điều trị hoặc dự phòng phù hợp.
