Gan, mật và tụy là những cơ quan then chốt trong hệ tiêu hóa và chuyển hóa của cơ thể. Chúng phối hợp nhịp nhàng để đảm bảo quá trình hấp thu, phân giải dưỡng chất cũng như loại bỏ độc tố. Tuy nhiên, do phải gánh chịu nhiều tác động từ lối sống, môi trường và bệnh lý, gan mật tụy rất dễ bị tổn thương.
Bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo liên quan đến gan, mật, tụy có thể khiến bệnh tiến triển âm thầm và dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như suy gan, viêm tụy cấp hay ung thư. Do đó, việc hiểu biết và chủ động bảo vệ sức khỏe gan mật tụy là điều vô cùng cần thiết.
Vai trò của gan, mật và tụy trong cơ thể
Gan – “nhà máy” lọc và dự trữ
Gan là cơ quan lớn nhất trong ổ bụng, giữ vai trò:
-
Lọc và loại bỏ độc tố trong máu.
-
Sản xuất protein và các yếu tố đông máu.
-
Dự trữ glycogen, vitamin và khoáng chất.
-
Hỗ trợ tiêu hóa qua quá trình sản xuất mật.
Túi mật – “bộ chứa” mật
Túi mật nằm ngay dưới gan, có chức năng:
-
Dự trữ và cô đặc dịch mật do gan tiết ra.
-
Giải phóng mật vào ruột non khi có thức ăn chứa chất béo.
Tụy – “nhà máy” enzyme và hormone
Tụy vừa là tuyến ngoại tiết vừa là tuyến nội tiết:
-
Ngoại tiết: tiết enzyme tiêu hóa giúp phân giải tinh bột, protein, lipid.
-
Nội tiết: sản xuất insulin và glucagon, duy trì cân bằng đường huyết.
Bệnh lý thường gặp ở gan, mật, tụy
1. Bệnh về gan
-
Viêm gan virus (A, B, C): Nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương gan, có nguy cơ tiến triển thành xơ gan, ung thư gan.
-
Gan nhiễm mỡ: Liên quan đến béo phì, lạm dụng rượu bia hoặc rối loạn chuyển hóa.
-
Xơ gan: Giai đoạn nặng do tổn thương gan kéo dài.
-
Ung thư gan: Thường phát hiện muộn, tiên lượng khó khăn.
2. Bệnh về mật
-
Sỏi mật: Do sự kết tinh của cholesterol hoặc sắc tố mật, gây đau bụng dữ dội.
-
Viêm túi mật: Thường liên quan đến sỏi mật hoặc nhiễm khuẩn.
-
Ung thư túi mật: Hiếm gặp nhưng tiên lượng xấu.
3. Bệnh về tụy
-
Viêm tụy cấp: Có thể đe dọa tính mạng, thường do sỏi mật hoặc rượu bia.
-
Viêm tụy mạn: Gây suy giảm chức năng tụy, khó tiêu và tiểu đường.
-
Ung thư tụy: Thường tiến triển âm thầm, tỷ lệ sống sót thấp.
Dấu hiệu cảnh báo cần lưu ý
Các triệu chứng sau có thể báo hiệu bệnh lý gan mật tụy:
-
Vàng da, vàng mắt.
-
Đau bụng vùng hạ sườn phải hoặc thượng vị.
-
Chán ăn, sụt cân nhanh.
-
Buồn nôn, nôn ói.
-
Rối loạn tiêu hóa kéo dài.
-
Mệt mỏi, suy nhược.
Nếu có những dấu hiệu này, người bệnh nên đi khám sớm để được chẩn đoán chính xác.
Nguyên nhân ảnh hưởng đến sức khỏe gan mật tụy
-
Lạm dụng rượu bia, thuốc lá.
-
Ăn uống nhiều dầu mỡ, đồ chế biến sẵn.
-
Nhiễm virus, vi khuẩn, ký sinh trùng.
-
Thừa cân, béo phì, rối loạn chuyển hóa.
-
Sử dụng thuốc bừa bãi, không theo chỉ định.
-
Yếu tố di truyền.
Chẩn đoán bệnh lý gan mật tụy
Để xác định chính xác tình trạng bệnh, bác sĩ có thể chỉ định:
-
Xét nghiệm máu: Đánh giá chức năng gan, mật, tụy.
-
Siêu âm ổ bụng: Phát hiện sỏi mật, khối u hoặc gan to.
-
Chụp CT, MRI: Đánh giá chi tiết cấu trúc cơ quan.
-
Nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP): Kiểm tra và điều trị sỏi hoặc tắc mật.
-
Sinh thiết gan, tụy: Xác định tính chất tổn thương hoặc ung thư.
Giải pháp điều trị hiệu quả
Điều trị bằng thuốc
-
Thuốc kháng virus cho viêm gan.
-
Thuốc giảm đau, kháng viêm trong viêm túi mật, viêm tụy.
-
Thuốc hạ mỡ máu để kiểm soát gan nhiễm mỡ.
Phẫu thuật và can thiệp
-
Cắt bỏ túi mật khi có sỏi mật tái phát nhiều lần.
-
Can thiệp lấy sỏi mật qua nội soi.
-
Phẫu thuật hoặc hóa trị, xạ trị trong ung thư gan, mật, tụy.
Thay đổi lối sống
-
Hạn chế rượu bia, thuốc lá.
-
Duy trì chế độ ăn lành mạnh, nhiều rau xanh, ít chất béo bão hòa.
-
Tập luyện thể dục đều đặn.
-
Khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm bệnh.
Lời khuyên để bảo vệ sức khỏe gan mật tụy
-
Chủ động tiêm phòng viêm gan virus.
-
Giữ cân nặng hợp lý.
-
Không lạm dụng thuốc giảm đau hay kháng sinh.
-
Thư giãn, giảm căng thẳng để hạn chế ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa.
Bảo vệ gan mật tụy không chỉ là bảo vệ hệ tiêu hóa mà còn giúp duy trì sự cân bằng toàn thân. Khi ba cơ quan này hoạt động khỏe mạnh, cơ thể mới có đủ năng lượng và khả năng phòng vệ trước bệnh tật.
Đặt khám bệnh tại Phòng khám Đa khoa Thu Cúc Trần Duy Hưng tại đây
