Bệnh tiêu hóa thường gặp ở trẻ: Dấu hiệu nhận biết và cách chăm sóc đúng cách

1. Hệ tiêu hóa của trẻ – Vì sao dễ bị rối loạn?

Hệ tiêu hóa của trẻ nhỏ chưa hoàn thiện, đặc biệt là ở giai đoạn từ sơ sinh đến 6 tuổi. Lúc này, men tiêu hóa còn yếu, niêm mạc ruột mỏng, khả năng hấp thu và đề kháng với vi khuẩn còn hạn chế. Bên cạnh đó, việc thay đổi chế độ ăn đột ngột, sử dụng kháng sinh hoặc vệ sinh thực phẩm không đảm bảo cũng có thể làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, dẫn đến nhiều vấn đề tiêu hóa.

Chính vì vậy, trẻ em là đối tượng rất dễ mắc các bệnh tiêu hóa, từ nhẹ như đầy hơi, nôn trớ đến nghiêm trọng như tiêu chảy cấp hoặc viêm ruột.

2. Các bệnh tiêu hóa thường gặp ở trẻ em

2.1. Tiêu chảy cấp

Nguyên nhân:
Tiêu chảy cấp ở trẻ thường do virus (như Rotavirus), vi khuẩn (E. coli, Salmonella), ký sinh trùng hoặc do ăn uống không đảm bảo vệ sinh. Một số trường hợp do dị ứng thức ăn hoặc rối loạn hấp thu đường lactose.

Dấu hiệu:

• Đi ngoài phân lỏng nhiều lần trong ngày.

• Trẻ mệt, khát nước, có thể nôn.

• Mất nước nặng dẫn đến khô môi, trũng mắt, tiểu ít.

Chăm sóc:

• Cho trẻ uống dung dịch oresol để bù nước và điện giải.

• Duy trì chế độ ăn dễ tiêu, tránh đồ chiên rán, sữa tươi nguyên kem.

• Nếu tiêu chảy kéo dài trên 3 ngày hoặc kèm sốt, nôn nhiều, cần đưa trẻ đi khám bác sĩ.

2.2. Táo bón

Nguyên nhân:
Táo bón xảy ra khi phân khô cứng, trẻ đi tiêu khó hoặc ít hơn bình thường. Nguyên nhân thường do thiếu chất xơ, uống ít nước, lười vận động, hoặc thay đổi loại sữa.

Dấu hiệu:

• Trẻ rặn khi đi tiêu, phân cứng như sỏi.

• Bụng chướng, ăn kém, quấy khóc.

Chăm sóc:

• Tăng cường rau xanh, trái cây trong khẩu phần.

• Cho trẻ uống đủ nước và khuyến khích vận động.

• Mát-xa bụng nhẹ nhàng để kích thích nhu động ruột.

• Nếu táo bón kéo dài trên 2 tuần, cần khám để loại trừ bệnh lý đường ruột.

2.3. Rối loạn tiêu hóa

Nguyên nhân:
Do mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, thường xảy ra sau khi dùng kháng sinh hoặc ăn phải thức ăn ôi thiu.

Dấu hiệu:

• Trẻ đi ngoài phân sống, có nhầy, mùi chua.

• Chướng bụng, đầy hơi, ăn uống kém.

Chăm sóc:

• Bổ sung men vi sinh chứa lợi khuẩn (probiotic) giúp khôi phục cân bằng hệ vi sinh.

• Cho trẻ ăn các thực phẩm dễ tiêu như cháo, súp, khoai tây nghiền.

• Hạn chế sữa và thực phẩm chứa đường tinh luyện.

2.4. Nôn trớ

Nguyên nhân:
Trẻ sơ sinh thường bị nôn trớ do cơ thắt dạ dày còn yếu. Ngoài ra, ăn quá no, bú sai tư thế hoặc trào ngược dạ dày – thực quản cũng có thể gây ra tình trạng này.

Dấu hiệu:

• Trẻ nôn sau khi ăn hoặc bú.

• Có thể kèm ho, khó chịu, chán ăn.

Chăm sóc:

• Cho trẻ bú hoặc ăn lượng vừa phải, chia nhỏ bữa.

• Sau khi ăn, giữ trẻ ở tư thế thẳng 15–20 phút.

• Không ép ăn khi trẻ mệt hoặc vừa nôn xong.

2.5. Trào ngược dạ dày – thực quản

Nguyên nhân:
Do cơ vòng thực quản dưới chưa phát triển hoàn thiện, khiến thức ăn từ dạ dày trào ngược lên thực quản.

Dấu hiệu:

• Nôn nhiều, đặc biệt khi nằm.

• Trẻ quấy khóc, ngủ không ngon.

• Có thể kèm viêm họng, ho kéo dài.

Chăm sóc:

• Cho trẻ nằm nghiêng hoặc kê cao đầu sau khi ăn.

• Hạn chế thức ăn khó tiêu, tránh cho trẻ ăn sát giờ ngủ.

• Nếu nôn nhiều và sụt cân, cần khám chuyên khoa tiêu hóa.

2.6. Kém hấp thu

Nguyên nhân:
Kém hấp thu có thể do rối loạn tiêu hóa kéo dài, tổn thương niêm mạc ruột hoặc thiếu men tiêu hóa.

Dấu hiệu:

• Trẻ ăn nhiều nhưng vẫn không tăng cân.

• Phân sống, mùi hôi, nhầy hoặc sủi bọt.

• Có dấu hiệu thiếu chất như tóc khô, da nhợt nhạt.

Chăm sóc:

• Bổ sung men tiêu hóa theo chỉ dẫn bác sĩ.

• Cung cấp đủ năng lượng, chất đạm và vitamin.

• Theo dõi cân nặng định kỳ để điều chỉnh chế độ ăn.

2.7. Nhiễm giun sán đường ruột

Nguyên nhân:
Trẻ dễ nhiễm giun do vệ sinh kém, ăn rau sống, uống nước chưa đun sôi.

Dấu hiệu:

• Trẻ chán ăn, sụt cân, ngứa hậu môn, đau bụng.

• Một số trường hợp nôn ra giun hoặc thấy giun trong phân.

Chăm sóc:

• Cho trẻ tẩy giun định kỳ 6 tháng/lần theo hướng dẫn y tế.

• Giữ vệ sinh tay sạch sẽ trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.

• Rửa kỹ thực phẩm và nấu chín kỹ trước khi cho trẻ ăn.

3. Cách phòng ngừa bệnh tiêu hóa ở trẻ

Phòng bệnh luôn quan trọng hơn chữa bệnh. Để giúp trẻ có hệ tiêu hóa khỏe mạnh, cha mẹ nên:

1. Duy trì chế độ ăn hợp lý:
   Cân đối 4 nhóm dưỡng chất: đạm, béo, tinh bột, vitamin và khoáng chất. Tránh thức ăn quá béo, cay, nhiều đường.

2. Tăng cường lợi khuẩn:
   Cho trẻ dùng sữa chua hoặc men vi sinh giúp hỗ trợ tiêu hóa và tăng miễn dịch đường ruột.

3. Giữ vệ sinh thực phẩm:
   Rửa tay sạch sẽ, đảm bảo thức ăn chín kỹ, nước uống đun sôi.

4. Hạn chế kháng sinh:
   Không tự ý dùng thuốc cho trẻ khi chưa có chỉ định. Lạm dụng kháng sinh có thể làm hại hệ vi sinh đường ruột.

5. Theo dõi sức khỏe định kỳ:
   Kiểm tra cân nặng, chiều cao, tình trạng dinh dưỡng và tẩy giun đúng lịch.

4. Khi nào cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ?

Cha mẹ nên đưa trẻ đi khám ngay khi có các dấu hiệu:

• Nôn, tiêu chảy kéo dài hoặc phân có máu.

• Bụng chướng, đau bụng dữ dội.

• Trẻ mệt mỏi, sụt cân nhanh, kém ăn.

• Có biểu hiện mất nước như khô môi, tiểu ít.

Khám chuyên khoa tiêu hóa sẽ giúp xác định chính xác nguyên nhân và điều trị đúng hướng, tránh biến chứng nguy hiểm.

Đặt khám bệnh tại Phòng khám Đa khoa Thu Cúc Trần Duy Hưng tại đây