1 phút hiểu rõ lý do vì sao mất ngủ có thể làm suy giảm miễn dịch

1. Mối liên hệ giữa giấc ngủ và hệ miễn dịch

Giấc ngủ là thời điểm cơ thể phục hồi và tái tạo các chức năng sinh lý, trong đó có hệ miễn dịch – “lá chắn” tự nhiên giúp bảo vệ cơ thể khỏi virus, vi khuẩn và tác nhân gây bệnh.

Khi bạn ngủ, cơ thể thực hiện các hoạt động quan trọng như:

• Tái tạo tế bào miễn dịch như tế bào lympho T, đại thực bào,...

• Tiết ra các cytokine chống viêm giúp cơ thể phản ứng với nhiễm trùng

• Duy trì sự cân bằng hormone, nhất là hormone melatonin – có vai trò điều hòa nhịp sinh học và tác động gián tiếp đến miễn dịch

Chỉ cần một đêm mất ngủ cũng có thể làm rối loạn các quá trình này. Khi tình trạng thiếu ngủ diễn ra liên tục, hệ miễn dịch suy yếu thấy rõ, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng như cảm lạnh, cúm, viêm đường hô hấp, thậm chí tăng nguy cơ mắc bệnh mãn tính như đái tháo đường, tim mạch, ung thư.

2. Cơ chế sinh học: Vì sao mất ngủ làm suy giảm miễn dịch?

2.1 Giảm sản xuất cytokine

Cytokine là các protein đặc biệt được sản sinh khi ngủ, có tác dụng truyền tín hiệu giữa các tế bào miễn dịch. Khi bạn mất ngủ, cơ thể sẽ giảm sản xuất cytokine, đặc biệt là các loại cytokine chống viêm – từ đó làm suy giảm khả năng phản ứng trước các tác nhân gây hại.

2.2 Ức chế hoạt động của tế bào lympho T

Tế bào lympho T là một trong những "chiến binh" chủ lực của hệ miễn dịch, giúp tiêu diệt tế bào nhiễm virus và điều hòa hoạt động miễn dịch. Thiếu ngủ dẫn đến giảm số lượng và hoạt tính của các tế bào này, khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng và khó hồi phục sau bệnh.

2.3 Tăng hormone cortisol – kẻ thù của miễn dịch

Mất ngủ làm tăng nồng độ cortisol, một hormone gây căng thẳng. Mức cortisol cao kéo dài không chỉ gây stress mà còn ức chế miễn dịch, khiến cơ thể phản ứng chậm với vi khuẩn, virus xâm nhập.

2.4 Rối loạn nhịp sinh học

Ngủ không đủ giấc làm mất cân bằng đồng hồ sinh học bên trong cơ thể. Điều này ảnh hưởng đến quá trình điều hòa hoạt động của các cơ quan miễn dịch, làm hệ thống phòng vệ hoạt động kém hiệu quả.

3. Những ai dễ bị suy giảm miễn dịch do mất ngủ?

Tình trạng suy giảm miễn dịch do mất ngủ có thể ảnh hưởng đến mọi đối tượng, nhưng đặc biệt phổ biến ở:

• Người làm việc ca đêm, thay đổi múi giờ thường xuyên

• Người cao tuổi có đồng hồ sinh học thay đổi và khả năng phục hồi kém

• Người làm việc trí óc căng thẳng kéo dài, mất ngủ do stress

• Học sinh – sinh viên ôn thi, thiếu ngủ kéo dài

• Phụ nữ sau sinh hay người đang trong giai đoạn tiền mãn kinh

Nếu bạn thuộc các nhóm trên và đang bị mất ngủ thường xuyên, nguy cơ suy giảm miễn dịch và mắc bệnh cao hơn bình thường.

4. Dấu hiệu cảnh báo hệ miễn dịch suy yếu do mất ngủ

Không dễ để nhận ra hệ miễn dịch đang "xuống cấp", nhưng bạn có thể lưu ý đến một số dấu hiệu như:

• Dễ bị cảm cúm, viêm họng dù thời tiết không thay đổi đột ngột

• Mỗi lần bệnh là kéo dài, lâu khỏi, phải dùng kháng sinh

• Cơ thể thường xuyên mệt mỏi, uể oải dù không làm việc quá sức

• Vết thương nhỏ lâu lành, dễ nhiễm trùng

• Da xỉn màu, nổi mụn hoặc dễ dị ứng

Tất cả những biểu hiện trên đều có thể là lời cảnh báo rằng hệ miễn dịch đang gặp vấn đề, mà nguyên nhân sâu xa có thể đến từ việc thiếu ngủ mãn tính.

5. Làm gì để phục hồi miễn dịch nếu bạn đang mất ngủ?

Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc ngủ hoặc ngủ không đủ giấc, hãy xem xét thực hiện các biện pháp sau để cải thiện và bảo vệ hệ miễn dịch:

• Thiết lập thời gian ngủ – thức cố định mỗi ngày, kể cả cuối tuần

• Hạn chế sử dụng thiết bị điện tử ít nhất 1 giờ trước khi ngủ

• Tập thể dục nhẹ nhàng vào buổi sáng hoặc chiều, tránh tập quá khuya

• Tránh ăn no hoặc uống cà phê, rượu bia trước giờ ngủ

• Duy trì không gian phòng ngủ yên tĩnh, thoáng khí và đủ tối

• Tập thiền, hít thở sâu hoặc tắm nước ấm để thư giãn trước khi đi ngủ

Nếu sau khi thay đổi thói quen mà tình trạng mất ngủ vẫn kéo dài trên 2 tuần, bạn nên đến cơ sở y tế để khám và kiểm tra chuyên sâu, vì mất ngủ có thể liên quan đến các bệnh lý tâm thần, nội tiết hoặc thần kinh trung ương.

6. Khám ở đâu để đánh giá toàn diện tình trạng mất ngủ và miễn dịch?

Một trong những bước quan trọng để xử lý tình trạng suy giảm miễn dịch do mất ngủ là khám sức khỏe tổng quát kết hợp khám chuyên khoa nội thần kinh, miễn dịch hoặc tâm thần kinh. Tại các bệnh viện uy tín như Bệnh viện Hồng Ngọc, bạn có thể được thực hiện đầy đủ các hạng mục kiểm tra bao gồm:

• Khám lâm sàng đánh giá tình trạng giấc ngủ

• Xét nghiệm máu đánh giá tế bào miễn dịch, cortisol, hormone tuyến giáp

• Kiểm tra nhịp sinh học, huyết áp, chỉ số đường huyết

• Tư vấn từ bác sĩ chuyên khoa để xác định nguyên nhân và điều trị đúng hướng

Bệnh viện còn có các gói khám phù hợp với người thường xuyên mất ngủ hoặc suy nhược kéo dài, giúp phát hiện sớm các nguy cơ tiềm ẩn và xây dựng phác đồ cải thiện sức khỏe cá nhân hóa.

Đặt khám bệnh tại Bệnh viện Hồng Ngọc tại đây.